Οι ηλικιωμένοι είναι εν μέρει σαν τα μικρά παιδιά: χρειάζονται φροντίδα και έννοια. Υπάρχει όμως μια κομβική διαφορά που δεν μας επιτρέπει να το δούμε. Για τα μικρά παιδιά είμαστε εξ αρχής υπεύθυνοι εμείς ενώ οι ηλικιωμένοι είναι οι γονείς μας, οι παππούδες μας, αυτοί που για χρόνια ήταν οι ίδιοι υπευθυνοι για εμάς. Είναι δύσκολο να αντιληφθούμε και να αποδεχθούμε ότι κάποτε οι ρόλοι αντιστρέφονται κι αυτό είναι λογικό, καθώς τα όρια είναι πολύ λεπτά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι γονείς ξέρουν τα πάντα για την υγεία και τη φροντίδα των παιδιών τους, ενώ τα παιδιά συνήθως αγνοούν αυτή την πληροφορία για τους γονείς τους. Είναι δύσκολο να καταλάβουμε ποτέ συμβαίνει και ανατρέπονται οι ρολοι. Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι συμβαίνει.
Μπορεί οι ηλικιωμένοι να έχουν γνώση για το πότε και πού θα απευθυνθούν για θέματα υγείας, αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι μπορούν πάντα να διαχειριστούν μόνοι τους την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη.
Δεν αναφέρομαι σε κάτι πιο εξειδικευμένο ή σε περιπτώσεις που υπάρχουν προβλήματα κινητικότητας ή άλλες σοβαρές παθήσεις. Η καθημερινότητα και οι υποθέσεις ρουτίνας αξίζουν εξίσου την προσοχή μας και την έννοια μας, καθώς είναι πολύ εύκολο να δημιουργηθούν προβλήματα (τα οποία μπορούν να καταλήξουν να είναι μεγάλα). Η πολυπλοκότητα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης μπορεί να μπερδέψει τον καθένα αν δεν είναι απόλυτα προσεκτικός. Μερικές φορές, μάλιστα, όπως παρακάτω, ακόμα κι αν ακολουθείς κατά γράμμα τις οδηγίες, μπορείς να βρεθείς σε λάθος δρόμο.
Ενδεικτικές αληθινές ιστορίες:
- Η Π. άρχισε σταδιακά να εμφανίζει συμπτώματα ατονίας και κόπωσης άνευ λόγου, που με το πέρασμα του χρόνου την αποδυνάμωσαν και την οδήγησαν στην απραξία. Όταν αυτό έγινε αντιληπτό και ο γιος της απευθύνθηκε σε γιατρό, ανακάλυψαν ότι εξακολουθούσε να παίρνει για χρόνια χάπια τα οποία θα έπρεπε να είχε σταματήσει προ πολλού και αυτή ήταν η αιτία της κατάστασής της.
- Η Ε., γύρω στα 80. εκδήλωσε μεγάλη ανησυχία κι αναστάτωση και δεν μπορούσε να ηρεμήσει και να σταθεί (να σημειωθεί ότι δεν είχε κάποιο πρόβλημα υγείας.) Όταν απευθύνθηκε στο γιατρό της, αυτός την προέτρεψε να πάρει μισό επιπλέον ηρεμιστικό από αυτά που της είχε γράψει την προηγούμενη μέρα και που είχε ήδη πάρει το πρωί. Κατά λάθος και (όπως αποδείχθηκε) κατά τύχη, δεν πήρε το επιπλέον χάπι γιατί, σύμφωνα με άλλους γιατρούς στους οποίους απευθύνθηκε, το ηρεμιστικό ήταν τόσο δυνατό που θα μπορούσε να την κάνει να φέρεται παρανοϊκά για ώρες. Αυτός ήταν και ο λόγος της αναστάτωσης που ένιωθε…
Φυσικά δε θέλω να τρομοκρατήσω κανέναν με τις παραπάνω περιπτώσεις, απλά μόνο να επισημάνω πόσο εύκολο είναι να συμβούν αντίστοιχα περιστατικά σε όλους μας και πόσο καίρια μπορεί να είναι μια απλή παρέμβασή μας για την υγεία και την καθημερινότητα ενός τρίτου.
Υπάρχουν (στο μυαλό μου τουλάχιστον) δύο είδη ανθρώπων στη διαχείριση του πόνου και της ασθένειας: αυτοί που το μοιράζονται και το δείχνουν και οι άλλοι που δεν το συζητάνε σχεδόν ποτέ. Στην τρίτη ηλικία αυτές οι τάσεις διογκώνονται γιατί είτε μέσα από αυτήν την κατάσταση οι πάσχοντες θέλουν να διεκδικήσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή, είτε, στην αντίθετη περίπτωση, φοβούνται μη “γίνουν βάρος” (την απεχθάνομαι αυτή την έκφραση) και προκαλέσουν αναστάτωση. Σε όποια κατηγορία και αν ανήκουν οι δικοί σας άνθρωποι προσπαθήστε να τους προσεγγίσετε με κατανόηση, υπομονή (σίγουρα θα σας χρειαστεί πολλή) και δημιουργήστε γύρω τους ένα πλαίσιο στο οποίο θα νιώθουν ασφάλεια.
Επίσης άλλο πρόβλημα που ίσως κληθείτε να αντιμετωπίσετε είναι η “ντροπή” της αρρώστιας, κατάλοιπα του παρελθόντος που επιβιώνουν μέχρι σήμερα (ο κορωνοϊός μάλιστα έκανε ακόμα πιο αισθητό το ζήτημα). Πολλοί θεωρούν ότι δεν πρέπει να μιλούν δημόσια για ασθένειες δικές τους ή ανθρώπων της οικογένειάς τους για να μη “στιγματίζονται”… Προσωπικά, είναι ένα από τα θέματα που με θυμώνουν αλλά με κόπο υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι μεγάλωσαν σε διαφορετικά πλαίσια από ό,τι εμείς. Το κλειδί είναι η εμπιστοσύνη. Δεν είναι εύκολο και σίγουρα θέλει προσπάθεια από την πλευρά μας. Ας θυμόμαστε ότι αυτοί είναι οι άνθρωποί μας και η υγεία τους είναι και δική μας υπόθεση.
Τι μπορούμε να κάνουμε:
- Μια φορά το εξάμηνο (ή όταν κρίνετε, αναλόγως…) επισκεφτείτε μαζί με τον ασθενή το γιατρό για να μιλήσετε μαζί του και ενημερωθείτε από αυτόν.
- Ένα απόγευμα πιείτε ένα καφέ μαζί τους και ζητήστε τους να σας δείξουν τα χάπια που παίρνουν και για ποιο λόγο.
- Βοηθήστε τους να οργανώσουν τα χάπια τους και βεβαιωθείτε ότι παίρνουν τη δοσολογία που πρέπει.
- Υπενθυμίστε τους το γενικό τσεκ απ.
- Ρωτήστε τους αν χρειάζονται κάποιο μεταφορικό μέσο για την επίσκεψη τους στο γιατρό. Ακόμα και αν δεν μπορείτε να τους πάτε εσείς, η λύση θα βρεθεί πιο εύκολα αν τη σκεφτείτει μαζί.
- Φροντίζετε να υπενθυμίζετε συχνά ότι είστε διαθέσιμοι να ακούσετε τα προβλήματά τους.
- Αν παρατηρήσετε κάποια αλλαγή στη συμπεριφορά τους ή στην κίνησή τους, συζητήστε το μαζί τους και προσπαθήστε να εντοπίσετε την αιτία καταφεύγοντας, αν χρειαστεί, στη βοήθεια των ειδικών.
Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε το εξής: οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας μπορούν να είναι ανεξάρτητοι, ενημερωμένοι και υπεύθυνοι για τον εαυτό τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως η βοήθεια και το ενδιαφέρον μας είναι κάτι περιττό. Ιδιαίτερα στον τομέα της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, που δυστυχώς εύκολα ο οποιοσδήποτε μπορεί να πέσει σε “παγίδες” ή λάθη, η επαφή μαζί τους θα μας βοηθήσει να τους βοηθήσουμε.
